Με αφορμή άρθρο για ένα ακόμα τραγικό συμβάν στις ΕΔ (αυτοκτονία στελέχους που υπηρετούσε στο 251 ΓΝΑ), η ΠΟΕΣ επαναφέρει για πολλοστή φορά τα αιτήματά της για την Υγεία και Ασφάλεια και διερωτάται που ακριβώς θα σταματήσει η αδιαφορία και ο κατήφορος. Η Ηγεσία δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν γνώριζε, διότι έχει λάβει γνώση και κατ’ επανάληψη. Τα προβλήματα είναι γνωστά και διαρκώς γιγαντώνονται αντί να επιλύονται και αυτό που βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο είναι το προσωπικό.
Το πρόσφατο συμβάν, ακόμα κι αν αποδειχθεί από τις διαδικασίες ότι δεν έχει συμβεί όπως περιγράφεται στο άρθρο, συμπυκνώνει σχεδόν όλες τις παθογένειες που έχουν αναδειχθεί κατ’ επαναληψη: ελάχιστη εφαρμογή του ν. 3850/2010, περιορισμένες ικανότητες εφαρμογής ακόμα και των βασικών υποχρεώσεων (πχ αριθμός Τεχνικών Ασφαλείας και Γιατρών Εργασίας), εργασιακό περιβάλλον που διαρκώς επιδεινώνεται, ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο που χρήζει επικαιροποίησης (πχ θεσμοθέτηση επαγγελματικών ασθενειών και συνδρόμων που οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες) κλπ.
Όλη η παθογένεια μπορεί να συνοψιστεί σε μια πρόταση από το έγγραφο: Αφού διαρκώς η Ηγεσία ισχυρίζεται ότι όλα βαίνουν καλώς (ακόμα κι αν η πραγματικότητα διαρκώς το διαψεύδει), άρα δεν έχει τίποτα να φοβάται από την άποψη των στελεχών, γιατί δεν εξετάζει τα επίπεδα επαγγελματικής ικανοποίησής τους; Η απάντηση αν και υπάρχει προφανώς αποφεύγεται, ωστόσο, ζητούνται άμεσα λύσεις και περισσότερες απαντήσεις.
ΘΕΜΑ: Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (Αυτοκτονία Στελέχους)
ΣΧΕΤ.: α. Ν. 3850/2010 (ΦΕΚ Α΄ 84, «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων»)
β. ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022
γ. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1376/2022 έγγραφό μας
δ. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1461/2022 έγγραφό μας
ε. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 651/2023 έγγραφό μας
στ. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 668/2023 έγγραφό μας
ζ. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1273/2023 έγγραφό μας
η. Υπ’ αριθμ. πρωτ. 1450/2023 έγγραφό μας
Κύριοι Υπουργοί.
Η Ομοσπονδία μας διαρκώς αναδεικνύει τα ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες στρατιωτικοί, παραθέτοντας στοιχεία που αμφισβητούν ευθέως εάν όντως τηρούνται οι υποχρεώσεις για την Υγεία και Ασφάλεια των εργαζομένων. Αν και η Πολιτεία συνήθως αποφεύγει επιμελώς να τοποθετηθεί επί του θέματος και αρκείται σε γενικόλογες διαβεβαιώσεις η διαψεύσεις, δυστυχώς κάθε τόσο προκύπτει ένα νέο τραγικό γεγονός που επιβεβαιώνει με τον χειρότερο δυνατό τρόπο το πρόβλημα.
Εντελώς ενδεικτικά θα υπενθυμίσουμε τρεις συγκεκριμένες πρόσφατες αναφορές μας, εκ των οποίων οι δύο πρώτες είχαν προκύψει μετά από αντίστοιχα τραγικά γεγονότα (δυστύχημα και αυτοκτονία εντός της Υπηρεσίας):
α. Με το (στ) σχετικό έγγραφό μας μεταξύ άλλων είχαμε τεκμηριώσει ότι: «Το στρατιωτικό προσωπικό των ΕΔ, όλων των προελεύσεων, ξεκληρίζεται εν καιρώ ειρήνης και μάλιστα με κάθε δυνατό τρόπο: καθ’ οδόν για την εργασία, κατά την υπηρεσία, από άγχος, από καρδιολογικά προβλήματα, από αυτοκτονίες, από εκπυρσοκροτήσεις, από καταπλακώσεις κλπ. Ακόμα σοβαρότερα όμως, δεν έχουμε πειστεί ότι η Ηγεσία έχει αντιληφθεί το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος.», ενώ παράλληλα είχαμε χαρακτηρίσει το εργασιακό άγχος ως σιωπηρό δολοφόνο.
β. Με το (ζ) σχετικό έγγραφό μας μεταξύ άλλων είχαμε εκφράσει και το κάτωθι ερώτημα: «Όσο επιδεινώνονται οι παράγοντες πρόκλησης ατυχημάτων, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για ατύχημα (και ακόμα σοβαρότερα, δυστύχημα). Ωστόσο, για να υπάρχει σοβαρή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου, οφείλουν να είναι γνωστές οι πραγματικές συνθήκες και ιδίως οι άβολες. Διερωτώμαστε λοιπόν: διερευνώνται αρμοδίως τα πραγματικά περιστατικά σε όλα τα παρόμοια περιστατικά, προκειμένου να προκύπτουν πορίσματα με πραγματικά ρεαλιστικά συμπεράσματα, από τα οποία να προκύπτουν κατάλληλα διδάγματα προς αξιοποίηση;».
γ. Με το (η) σχετικό έγγραφό μας επαναφέραμε για πολλοστή φορά το σοβαρό πρόβλημα της μη εισέτι θεσμοθέτησης των επαγγελματικών ασθενειών και συναφών συνδρόμων, όπως το εργασιακό στρες, η ηθική παρενόχληση και εκφοβισμός (mobbing) και το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burn-out), χαρακτηρίζοντας την πρόσκληση της Ομοσπονδίας μας για συνάντηση με τον αρμόδιο Υφυπουργό για θέματα εργασίας, κ. Σπανάκη, ως ιστορική διότι πιθανώς για πρώτη φορά τέθηκε ανοικτά το ενδεχόμενο της οριστικής επίλυσης του προβλήματος της μη αναγνώρισης των επαγγελματικών ασθενειών που οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες και μάλιστα σε μια εποχή που διαρκώς επιδεινώνονται οι εργασιακές συνθήκες.
Χθες πληροφορηθήκαμε, μέσα από ένα πραγματικά αδιανόητο ως προς το μέγεθος της τραγωδίας άρθρο της εφημερίδας Μακελειό (το οποίο αναδημοσιεύθηκε και στο διαδίκτυο από διάφορες ιστοσελίδες), για την αυτοκτονία στελέχους της Πολεμικής Αεροπορίας. Στο άρθρο γινόταν αναφορά για bullying (ο σωστός όρος για το εργασιακό περιβάλλον είναι mobbing), φόβο για τη σωματική ακεραιότητα έως και τη ζωή του εκλιπόντος, αίτημα προς την Πολιτεία για προστασία, καψόνια κλπ. Ακόμα σοβαρότερα, πάλι σύμφωνα με το άρθρο, φέρεται να κατονομάζονταν από τον εκλιπόντα πολύ σημαντικά πρόσωπα της Ηγεσίας των ΕΔ.
Βεβαίως και ουδείς μπορεί να γνωρίζει, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, κατά πόσον όλα αυτά είναι αληθινά και σε τι βαθμό και είμαστε βέβαιοι ότι τα πάντα θα διερευνηθούν αρμοδίως, τόσο διοικητικά και ποινικά, όσο και ως προς τα οριζόμενα στα σχετικά (α) και (β) δηλαδή ως προς το εργασιακό κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις ΕΔ. Εντούτοις, ο λόγος της έντονης ανησυχίας μας προκύπτει από το γεγονός ότι, στο πλαίσιο της εργασιακής διερευνήσεως που οφείλει να γίνει, πρέπει να ληφθούν όλα υπόψιν, έστω και ως δυνητικά δεδομένα ακριβώς επειδή ο εκλιπών φέρεται να τα πίστευε ακράδαντα (όπου επί τούτου το άρθρο επικαλείται την ύπαρξη πολλών επιστολών και σημειώσεων). Κοινώς, είτε όντως συνέβησαν όσα αναφέρονται στο άρθρο, είτε ήταν προϊόντα παρερμηνειών του εκλιπόντος, ακόμα κι αν διαψευστούν από κάθε τρίτο (το οποίο θα θεωρήσουμε αναμενόμενο), εκ του αποτελέσματος φέρεται να οδήγησαν ένα συνάνθρωπό μας, στρατιωτικό, στην αυτοχειρία άρα πρέπει να προσεγγιστούν με τη δέουσα σοβαρότητα.
Ο λόγος για την ανωτέρω προσέγγιση προκύπτει ξεκάθαρα από τη Διαδικασία ΣΥΑ-01/10.1 του ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022 περί τη διερεύνηση του περιστατικού. Κατ’ αρχάς, εκ του γεγονότος ότι υπάρχει θάνατος η περίπτωση κατανάγκη προσεγγίζεται ως Κατηγορία Σοβαρότητας 1 («ΚΣ-1»). Επικουρικά με τούτο πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι ο εκλιπών φέρεται (σύμφωνα με το άρθρο) να συνέχεε γεγονότα που σχετίζονταν με το εργασιακό περιβάλλον του καθώς και το (ευρύτερο ή ειδικότερο) περιβάλλον των ΕΔ, με την κατάσταση που (θεωρούσε ότι) είχε ο ίδιος περιέλθει άρα το συμβάν πρέπει να είναι εκ των πραγμάτων εργασιακό και σχετιζόμενο με την Υπηρεσία.
Συναφώς των ανωτέρω επειδή θεωρούμε τη συγκεκριμένη υπόθεση σοβαρότατη, ζητάμε τη δημοσίευση των επιστολών και σημειώσεων που, κατά το άρθρο, υπάρχουν, προκειμένου να αξιολογήσουμε τόσο εργασιακά, όσο και συνδικαλιστικά το περιεχόμενό τους, διότι διαφαίνεται ότι η Ομοσπονδία μας είναι ο μόνος φορέας που έχει εξ αρχής αντιληφθεί τη σοβαρότητα της δυσμενούς κατάστασης στην οποίαν έχουν περιέλθει τα στελέχη των ΕΔ και διαρκώς κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Αυτός είναι και ο λόγος που, προσφάτως, απευθύναμε ερώτημα προς τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, να μας απαντήσει εάν τηρείται ο νόμος 3850/2010 στις ΕΔ (και γενικότερα στον εργασιακό κόσμο της Πατρίδος μας). Το ερώτημά μας είχε σοβαρό λόγο που τέθηκε (σκοπίμως) με τόσο αόριστο τρόπο.
Κατόπιν των ανωτέρω καλούμε την Ηγεσία των ΕΔ να συνειδητοποιήσει επιτέλους τη σοβαρότητα του προβλήματος και να αντιληφθεί πως το προσωπικό των ΕΔ όταν δεν φτάνει στην ακρότητα της αυτοκτονίας, πεθαίνει από προβλήματα υγείας (όπως καρδιολογικής φύσεως) που υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι σχετίζονται με το εργασιακό άγχος και όταν δεν συμβαίνει ούτε αυτό, παραιτούνται για να γλιτώσουν από τα χειρότερα. Θεωρούμε δε, απολύτως αυτονόητο ότι στο πλαίσιο της όλης διερεύνησης κρίνεται απολύτως αναγκαία η παρέμβαση του Σ.ΕΠ.Ε. για ανεξάρτητη διερεύνηση της υπόθεσης.
Τέλος, επαναφέρουμε τα αιτήματά μας που έχουμε κατά καιρούς θέσει κατ’ επανάληψη, με πλήθος εγγράφων μας [ενδεικτικά ως σχετικά (γ) έως (η)], κρούοντας για μία ακόμα φορά με αγωνία τον κώδωνα του κινδύνου με την ελπίδα ότι η Πολιτεία επιτέλους θα ξυπνήσει και απαιτούμε άμεση ανάληψη ενεργειών και απαντήσεις:
α. Αναγνωρίστε επιτέλους διά της επίσημης θεσμοθέτησή τους το σιωπηρό δολοφόνο (εργασιακό άγχος και επαγγελματικά σύνδρομα) με επέκταση του εθνικού καταλόγου επαγγελματικών ασθενειών, όπως έχουμε εισηγηθεί τεκμηριωμένα. Ενισχύστε τις υφιστάμενες εσωτερικές διαδικασίες και μηχανισμούς παροχής ψυχολογικής στήριξης (τηλεφωνικές γραμμές κλπ) διότι, προφανώς εκ του αποτελέσματος, κρίνονται ανεπαρκείς.
β. Ζητείστε την άποψη των στελεχών για την επαγγελματική τους ικανοποίηση διασφαλίζοντας την ανωνυμία τους και δημοσιοποιήστε τα αποτελέσματα. Αφού διαρκώς ισχυρίζεστε ότι όλα βαίνουν καλώς (ακόμα κι αν η πραγματικότητα διαρκώς το διαψεύδει) η Ηγεσία δεν έχει τίποτα να φοβάται από την άποψη των στελεχών.
γ. Γνωστοποιήστε τα στατιστικά αναφορικά με τους θανάτους στις ΕΔ τα τελευταία 30 χρόνια και συγκεκριμένα:
- Πόσοι θάνατοι διερευνήθηκαν πραγματικά και εις βάθος ως προς τα πραγματικά τους αίτια;
- Πόσοι θάνατοι σημειώθηκαν εντός της Υπηρεσίας ή/και ένεκα αυτής ακόμα και στις οικίες των στελεχών;
- Πόσες αυτοκτονίες στελεχών έχουν καταγραφεί και που αποδίδονται;
- Ποια η αύξηση των καρδιολογικών νοσημάτων και λοιπών συμπτωμάτων υγείας στις ΕΔ σε βάθος χρόνου;
- Τηρούνται για όλους τους στρατιωτικούς οι προβλεπόμενοι Ατομικοί Ιατρικοί Φάκελοι ώστε να προσαρμόζεται διαρκώς η εργασία στον άνθρωπο όπως ο νόμος ορίζει;
- Υφίσταται ή όχι αυξητική τάση σε όλους τους δείκτες και που αποδίδεται;
- Ποια η βελτίωση που επήλθε από την επιτελική επεξεργασία των σχετικών στατιστικών ώστε να διαπιστωθεί και η επάρκεια των διορθωτικών μέτρων;
δ. Αναλάβετε ενέργειες για να καταπολεμηθεί το τοξικό εργασιακό περιβάλλον στις ΕΔ, αρχής γενομένης από την τοξική Διοίκηση. Στηρίξτε εμπράκτως το προσωπικό σας.
ε. Γνωστοποιήστε μας εάν διενεργούνται κατά τα προβλεπόμενα οι ετήσιες ανασκοπήσεις Γραπτών Εκτιμήσεων Επαγγελματικού Κινδύνου (ΓΕΕΚ) (και όχι απλώς εάν προβλέπεται να διενεργούνται) από όλες τις Μονάδες και Υπηρεσίες των ΕΔ (σε όλα τα επίπεδα της Ιεραρχίας).
στ. Κοινοποιήστε τα στοιχεία που προέκυψαν από τα διδάγματα των διερευνήσεων ατυχημάτων και συμβάντων σύμφωνα με τις ισχύουσες προβλέψεις:
- Τι συσχετισμοί ως προς το εργασιακό περιβάλλον (ανά περίπτωση) έχουν προκύψει;
- Σε πόσα από τα ατυχήματα / δυστυχήματα / συμβάντα «έφταιγε ο εργαζόμενος»;
- Οι διορθωτικές ενέργειες σε ποια πεδία της εργασιακής καθημερινότητας εντοπίζονται;
- Ποια τα ποσοστά επιτυχίας των διορθωτικών ενεργειών με βάση τα διδάγματα, τα στατιστικά και, βεβαίως, τα αποτελέσματα;
- Διενεργούνται οι προβλεπόμενες ανασκοπήσεις από τη Διοίκηση σε όλα τα επίπεδα της Ιεραρχίας των ΕΔ;
ζ. Προ ετών, ο αναπληρωτής ΥΕΘΑ κ. Ρήγας είχε αναγνωρίσει με ειλικρίνεια (απαντώντας σε έγγραφό μας) ότι ο αριθμός των Τεχνικών Ασφαλείας και Ιατρών Εργασίας στις ΕΔ δεν επαρκούσε. Έχει βελτιωθεί η κατάσταση έκτοτε (2019), ώστε οι ελεγκτικοί μηχανισμοί να μπορούν να ανταπεξέρχονται ρεαλιστικά στις υποχρεώσεις της καθημερινότητας; Σε περίπτωση που ο αριθμός εξακολουθεί να μην επαρκεί, τι ενέργειες έχουν αναληφθεί για την προστασία της Υγείας και της Ασφάλειας των στρατιωτικών;
η. Υφίσταται επαρκής χρηματοδότηση για την κάλυψη των αναγκών της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία;
θ. Με ποιον τρόπο προστατεύει η Υπηρεσία την σωματική, ψυχική και πνευματική υγεία του στρατιωτικού προσωπικού, όταν αποδεδειγμένα λόγω της υποστελέχωσης παραβιάζονται συστηματικά τα εργασιακά δικαιώματά του (για παράδειγμα, μη τήρηση του θεσμοθετημένου εργασίμου ωραρίου, υπέρβαση μηνιαίων ορίων των εκτελούμενων υπηρεσιών κλπ);
ι. Με ποιον τρόπο θα αντιμετωπιστεί το μείζον πρόβλημα της υποστελέχωσης και συνακόλουθα της επιδεινούμενης ποιότητας της εργασίας που καθίσταται ολοένα και πιο δυσχερής λόγω των αυξανόμενων παραιτήσεων;
ια. Ποιος θα αναλάβει εμπράκτως την ευθύνη, πέραν του γενικού (κατά το νόμο) όρου του «εργοδότη», δηλαδή του ΥΕΘΑ στην περίπτωση των ΕΔ, σε περιπτώσεις όπως η τραγική αυτοκτονία του συναδέλφου μας, ή ακόμα και όταν στέλεχος υποστεί βλάβη στην υγεία του λόγω της διαρκούς επιδείνωσης του εργασιακού του περιβάλλοντος, μέσα σε ένα χώρο που αποτελεί θεσμοθετημένη διαδικασία, πρώτα να εκτελείς την διαταγή και μετά να υποβάλεις παράπονο (το οποίο συνήθως απορρίπτεται κιόλας);
ιβ. Με ποιον τρόπο θα αποκαταστήσετε τη Δικαιοσύνη εντός των ΕΔ, για την οποίαν τα στελέχη αισθάνονται ότι έχει υποχωρήσει μπροστά στην τερατώδη διοικητική αυθαιρεσία της καθημερινότητας; Το πρόβλημα είναι από παλιά γνωστό: τι εισηγήσεις σας έχουν γίνει;
ιγ. Επιλύστε τα προβλήματα των στρατιωτικών, τα οποία χρονίζουν και γιγαντώνονται. Αντιληφθείτε την πραγματική έκταση του προβλήματος με βάση τα πραγματικά περιστατικά και όχι με βάση όσα σας μεταφέρουν οι επιτελείς σας.
ιδ. Αναγνωρίστε την προσφορά των στελεχών τόσο με υλικό, όσο και με ηθικό τρόπο. Πιέστε για την:
- Οικονομική αποκατάσταση και άρση των αδικιών (πχ επαναφορά της αυτόματης τιμαριθμικής προσαρμογής, αναπροσαρμογή του ισχύοντος μισθολογίου σε ρεαλιστικά επίπεδα, αποζημίωση σε ρεαλιστική βάση επί της τρέχουσας καθημερινότητας και όχι των περασμένων δεκαετιών).
- Τόνωση του εργασιακού θεσμικού πλαισίου των ΕΔ.
- Αναστολή των δυσμενών διοικητικών πράξεων που θεσμοθετήθηκαν το προηγούμενο διάστημα και που με περισσό θράσος ονομάστηκαν «μέριμνα» κλπ
ιε. Γνωστοποιήσετε εάν τηρείται ο νόμος 3850/2010 («Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων») στην ελληνική επικράτεια συμπεριλαμβανομένων των ΕΔ και όχι απλώς τι προβλέπεται, όπως είθισται να απαντάται σε αντίστοιχες περιπτώσεις.
—
Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών – Π.Ο.Ε.Σ.