Ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Νικόλαος Χαρδαλιάς συμμετείχε ως ομιλητής, μέσω βιντεοσκοπημένου μηνύματος στο Nicosia Risk Forum 2022, με θέμα “Disaster Management Challenges and Solutions in the Era of Climate Crisis”.
Το φετινό Forum, το οποίο συνδιοργανώνεται από το Ίδρυμα CERIDES του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, την Πυροσβεστική Υπηρεσία Κύπρου και την Πολιτική Άμυνα, με τη συνεργασία του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο και την Union for the Mediterranean, διεξάγεται σήμερα Τρίτη 15 και αύριο Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2022 στη Λάρνακα Κύπρου.
Ακολουθεί το σώμα της ομιλίας του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας:
«Εκλεκτοί προσκεκλημένοι
Κυρίες και Κύριοι
Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για εμένα η πρόσκληση σε αυτό το Forum, για να μιλήσω για μια θεματική που αγαπώ ιδιαιτέρως και στην οποία έχω αφιερώσει ορισμένα από τα πλέον παραγωγικά χρόνια της σταδιοδρομίας μου ως δημόσιος λειτουργός. Δυστυχώς, παρά την έντονη επιθυμία μου, ανειλημμένες υποχρεώσεις που σχετίζονται με τη Σύνοδο των Υπουργών Άμυνας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στη Σόφια, δεν μου επέτρεψαν να είμαι εκεί κοντά σας.
Κυρίες και κύριοι, η σημασία της Πολιτικής Προστασίας για τη διαφύλαξη της ζωής, της ασφάλειας, της υγείας και των περιουσιών των πολιτών αυξάνεται διαρκώς. Αυτό δεν συμβαίνει γιατί κάποιοι πολιτικοί ταγοί θυμήθηκαν ξαφνικά ένα θεσμό, ο οποίος είχε ιδρυθεί για την προστασία των πολιτών από πολεμικές καταστροφές και είχε περιπέσει σε σχετική αδράνεια μετά τα μέσα του Ψυχρού Πολέμου. Συμβαίνει γιατί είναι τα ίδια τα κλιματικά δεδομένα που μας θυμίζουν πλέον σε καθημερινή βάση ότι η κλιματική κρίση προκαλεί συστηματικά φυσικές καταστροφές, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από ένα στιβαρό, εξειδικευμένο και άριστα οργανωμένο μηχανισμό, ο οποίος θα τυγχάνει της αμέριστης υποστήριξης της Πολιτείας.
Είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω από πρώτο χέρι τη σημασία της Πολιτικής Προστασίας στη σύγχρονη εποχή κατά τις 784 ημέρες της θητείας μου τόσο ως Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας όσο και ως Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων. Θα μπορούσα να πω ότι η τροχιά που διαγράψαμε με τους συνεργάτες μου κατά την περίοδο αυτή είναι ενδεικτική της μεταστροφής της σημασίας του θεσμού στη συνείδηση των πολιτών αλλά και του ίδιου του κράτους. Τι παραλάβαμε λοιπόν, τον Ιούλιο του 2019; Μια υπηρεσία υποστελεχωμένη, με το ηθικό των στελεχών της στα Τάρταρα και την κοινή γνώμη να την αντιμετωπίζει στην καλύτερη περίπτωση με αδιαφορία και στη χειρότερη με δυσπιστία, αν δεν αγνοούσε την ίδια της την ύπαρξη. Μια Πολιτική Προστασία την οποία στοίχειωνε η βαριά σκιά πρόσφατων, πολύνεκρων φυσικών καταστροφών, τις οποίες δεν κατόρθωσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, γιατί πολύ απλά δεν της παρασχέθηκαν τα αναγκαία μέσα και υποστήριξη. Έναν κομπάρσο των εξελίξεων, ανήμπορο να ανταποκριθεί στην αποστολή του, κατάλληλο μόνο για τον ρόλο του εξιλαστήριου θύματος για τις αποτυχίες των ανευθυνοϋπεύθυνων πολιτικών του προϊσταμένων.
Έπρεπε λοιπόν να αλλάξουν τα πάντα, και αυτή ακριβώς την εντολή έλαβα, εκείνο το σημαδιακό για εμένα καλοκαίρι του 2019, από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Απαιτούνταν να αναβαθμίσουμε το επίπεδο εκπαίδευσης του προσωπικού, να αυξήσουμε τον αριθμό του, να μεταβάλλουμε ριζικά το μηχανισμό συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών του Δημοσίου για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, να αλλάξουμε άρδην την επιχειρησιακή σχεδίαση, να εξασφαλίσουμε ευρωπαϊκά κονδύλια για τη βελτίωση του εξοπλισμού και των υποδομών μας, να προβούμε στις απαραίτητες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και, το πιο σημαντικό, να αλλάξουμε τη φιλοσοφία, την κουλτούρα με την οποία αντιμετωπιζόταν έως τότε η Πολιτική Προστασία από πολίτες και κρατούντες.
Τολμώ να πω ότι επιτύχαμε, παρά το γεγονός ότι η Φύση, λες και ήθελε να μας θυμίσει με τον πιο οδυνηρό τρόπο πόσο επιτακτικής και νευραλγικής σημασίας ήταν το έργο μας, δεν μας έδωσε την παραμικρή περίοδο χάριτος. Στις 112 εβδομάδες της θητείας μου στην Πολιτική Προστασία, κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε περισσότερες από 23.000 φωτιές, καθώς και κακοκαιρίες, πλημμύρες, σεισμούς, και βεβαίως τον «αόρατο εχθρό» του COVID-19. Όταν ολοκλήρωσα τη θητεία μου, τον Αύγουστο του 2021, η υπηρεσία είχε γιγαντωθεί τόσο σε προσωπικό όσο και σε μέσα, είχαν εξασφαλιστεί από την Ευρώπη κονδύλια ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ, τα συστήματα και ο εξοπλισμός που διαθέταμε είχαν μικρή σχέση με τα όσα είχαμε παραλάβει, είχε εκπονηθεί μια σειρά από νέα Γενικά Σχέδια Πολιτικής Προστασίας και ο θεσμός είχε αναβαθμιστεί με την εισήγηση και την ψήφιση του Νόμου 4662/2020 περί του Εθνικού Μηχανισμού Διαχείρισης Κρίσεων και Αντιμετώπισης Κινδύνων, την αναδιάρθρωση της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας αλλά και την αναβάθμιση του συστήματος εθελοντισμού πολιτικής προστασίας με την αναδιοργάνωση του Πυροσβεστικού Σώματος.
Δεν θα επεκταθώ περαιτέρω στα έργα και τις ημέρες της θητείας μου στην Πολιτική Προστασία, θα σας πω μονάχα αυτό: Δεν υπάρχει καμία, μα καμία συνταγή για την επιτυχία σε αυτό τον τομέα. Υπάρχουν μόνο η σκληρή δουλειά, η μόνιμη επαγρύπνηση, η αποδοχή του απρόβλεπτου και, το πιο σημαντικό, η εμπιστοσύνη στο προσωπικό.
Αυτό ακριβώς το πνεύμα επαγγελματισμού, προσήλωσης και αυτοθυσίας, που συνάντησα στην Πολιτική Προστασία, είχα την τύχη να συναντήσω και στις Ένοπλες Δυνάμεις, από τον Σεπτέμβριο του 2021 που μου ανατέθηκε από τον Πρωθυπουργό το πόστο του Υφυπουργού Εθνικής Άμυνας. Με το πέρασμα των ετών, οι Ένοπλες Δυνάμεις εμπλέκονται όλο και περισσότερο στην διαχείριση των συνεπειών των φυσικών καταστροφών αλλά και στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, που προκαλεί πλέον τις περισσότερες από αυτές τις θεομηνίες. Δεν πρόκειται για μια ελληνική πρωτοτυπία, αλλά μάλλον για μια γενικότερη, διεθνή τάση. Ειδικά στον δυτικό κόσμο, θεωρείται γενικώς ότι μόνο οι Ένοπλες Δυνάμεις διαθέτουν τους άψογα οργανωμένους μηχανισμούς, την πειθαρχία και τα μέσα για να ανταπεξέλθουν ακόμα και στις πιο απαιτητικές αποστολές, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των πολιτών από τις φυσικές καταστροφές. Συνεπώς, θεωρείται φυσιολογική η εμπλοκή τους, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, σε όλες τις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Στην Ελλάδα, η Πολιτική Προστασία και οι Ένοπλες Δυνάμεις βρίσκονται σε μια συνεχή συνεργασία, με στόχο την ασφάλεια των πολιτών. Και μπορώ να σας διαβεβαιώσω από την εμπειρία μου και από τα δύο Υπουργεία ότι αυτή η συνεργασία είναι διαχρονικά από τις πλέον αγαστές και παραγωγικές, συγκριτικά με τους υπόλοιπους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες. «Διήλθωμεν δια πυρός και ύδατος», όπως λέει το έμβλημα της 383ης Μοίρας Ειδικών Επιχειρήσεων και Αεροπυρόσβεσης της Πολεμικής μας Αεροπορίας, που βρίσκεται πάντοτε στην πρώτη γραμμή της καταστολής των πυρκαγιών, καθώς και της Έρευνας και της Διάσωσης.
Ωστόσο, οι εξελίξεις των τελευταίων ετών στο πεδίο των διεθνών σχέσεων επιτάσσουν μια διαφοροποίηση ως προς τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον ρόλο του στρατιωτικού μας προσωπικού στον χώρο της Πολιτικής Προστασίας. Η Πολιτεία οφείλει να διαχειρίζεται πιο ορθολογικά τις προσδοκίες της, σε ότι αφορά τις Ένοπλες Δυνάμεις και την αξιοποίησή τους στην πρόληψη ή έστω στο μετριασμό των συνεπειών φυσικών καταστροφών. Και θα γίνω πιο συγκεκριμένος στη συνέχεια.
Η σύρραξη στην Ουκρανία, που μαίνεται εδώ και περίπου εννέα μήνες, διέψευσε με οδυνηρό τρόπο πολλές μεταψυχροπολεμικές προσδοκίες και ψευδαισθήσεις. Μια από αυτές ήταν πως οι γενικευμένοι διακρατικοί πόλεμοι έχουν μπει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, και επομένως υφίσταται ευρύτερο περιθώριο αξιοποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων για αποστολές πέραν της βασικής τους, που συνίσταται στην υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας κάθε χώρας. Ωστόσο, σε μια εποχή που η μάστιγα των μεγάλης κλίμακας συρράξεων έχει επιστρέψει και που αυταρχικοί διεθνείς ταραξίες διατυπώνουν ανοιχτά πολεμικές απειλές κατά γειτόνων τους, απαιτείται απόλυτη προσήλωση των Ενόπλων Δυνάμεων των δημοκρατικών κρατών στην κύρια αποστολή τους, καθώς και πλήρη διασφάλιση της λειτουργικότητας των μέσων τους. Τούτο, καλώς ή κακώς, συνεπάγεται περιορισμό της εμπλοκής τους σε αποστολές πέραν της κύριας και πρωταρχικής τους.
Για να το θέσω διαφορετικά, οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν γίνεται πλέον να χρησιμοποιούνται ως λύση ανάγκης για να «μπαλώνονται» διαχρονικές παθογένειες του κρατικού μηχανισμού, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης φυσικών καταστροφών. Πρέπει να εμπλέκονται σε τέτοιες καταστάσεις με φειδώ, και μόνο όταν γνωρίζουμε ότι η συνεισφορά τους μπορεί πραγματικά να κάνει τη διαφορά. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση καταπονεί άσκοπα το προσωπικό και τα μέσα και, επαγωγικά, θέτει σε κίνδυνο την εθνική άμυνα και ασφάλεια, δηλαδή τα αναγκαία προαπαιτούμενα για την υλοποίηση των λοιπών εθνικών στόχων και προτεραιοτήτων.
Πώς μπορούμε, επομένως, να συνδυάσουμε μια πιο στοχευμένη και επιλεκτική αρωγή των Ενόπλων Δυνάμεων στο έργο της Πολιτικής Προστασίας, με διατήρηση και συνεχή αναβάθμιση των δυνατοτήτων της τελευταίας; Η απάντηση, πέραν της προφανούς ανάγκης για διαρκή επένδυση του κράτους στην Πολιτική Προστασία, είναι «περισσότερη Ευρώπη», δηλαδή καλύτερος συντονισμός των μελών της ευρωπαϊκής μας οικογένειας στον τομέα της διαχείρισης φυσικών και άλλων καταστροφών. Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος από τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας κατά τα τελευταία έτη, και ιδιαίτερα με την προσφορά του στην ανακούφιση του πόνου που προκαλεί η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, μέσω της οργάνωσης της μεγαλύτερης επιχείρησης Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ μέχρι σήμερα. Είμαι επίσης υπερήφανος για τη συνεισφορά της Ελλάδας μας, η οποία πρωταγωνιστεί σε αυτόν τον τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο με την οργάνωση και λειτουργία της 1ης ευρωπαϊκής αποθήκης υγειονομικού υλικού στον Αυλώνα, όσο και με ανθρωπιστικές αποστολές παντού σε όλη την Ευρώπη, στην Ανατολική Μεσόγειο, για επαναπατρισμό, για αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, εμβολίων, υγειονομικού υλικού, για αποστολή μονάδων έρευνας και διάσωσης σε σεισμούς, σε πυρκαγιές. Ας συνεχίσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, προς μια πιο ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή δομή Πολιτικής Προστασίας!
Κυρίες και κύριοι, η αποστολή της Πολιτικής Προστασίας δεν πρόκειται να γίνει πιο εύκολη στα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Ακριβώς το ίδιο ισχύει για την αποστολή των Ενόπλων Δυνάμεών μας. Μπροστά μας βρίσκονται μεγάλες προκλήσεις, τόσο λόγω των καταστροφών, που προκύπτουν από φυσικά φαινόμενα, όσο και εξαιτίας της συμπεριφοράς αυταρχικών καθεστώτων, που περιφρονούν τη διεθνή έννομη τάξη. Αντί όμως να μεμψιμοιρούμε ή να ομφαλοσκοπούμε, ας εκμεταλλευτούμε τις δύσκολες περιστάσεις για να δημιουργήσουμε μια ακόμα πιο στιβαρή ασπίδα για τους πολίτες, τόσο από φυσικές καταστροφές, όσο και από εξωτερικές απειλές! Οτιδήποτε λιγότερο θα αποτελέσει διάψευση των προσδοκιών των λαών μας, και η Ιστορία θα μας κρίνει αυστηρά για αυτή. Σας ευχαριστώ».