Γράφει ο Έφεδρος Υπίλαρχος Ιωάννης Σαβ. Κάλυμνος*
Έφεδρος Αξιωματικός Τεθωρακισμένων, τρεις λέξεις πολύ γνωστές σε όλους μας, τρεις λέξεις που όλοι μας έχουμε ακούσει ή φωνάξει. Σήμερα, όμως, το μυαλό μου δεν στριφογυρίζει γύρω από τα Τεθωρακισμένα, όπως συνήθως… Έφεδρος Αξιωματικός, ένας Θεσμός με πολλούς συνειρμούς και η αφορμή για τις σκέψεις που θα επιχειρήσω να μοιραστώ μαζί σας σήμερα.
Ο Θεσμός του Εφέδρου Αξιωματικού είναι συνυφασμένος με τις πολεμικές αναμετρήσεις των Ελλήνων τον εικοστό αιώνα. Ποιος, άλλωστε, μπορεί να ξεχάσει το σεμνό «Έφεδρος» δίπλα από τα ονόματα πεσόντων αξιωματικών στις επιτύμβιες στήλες, ποιος δεν θυμάται, ως παιδική έστω ανάμνηση, πινακίδα πύλης στρατοπέδου με το όνομα κάποιου ήρωα Εφέδρου Αξιωματικού και ποιος μπορεί να μην έχει δακρύσει στους στίχους του Πυθαγόρα ερμηνευμένους από την Μαρινέλα για τον Αμοργιανό Έφεδρο Ανθυπολοχαγό; Αναμφίβολα, στις σελίδες του πολεμικού ημερολογίου των Ελλήνων είναι ανεξίτηλα χαραγμένα τα ονόματα αυτών των ηρώων.
Σήμερα,όμως, εν έτει 2021, με σεβασμό στην ιστορική μνήμη, οφείλουμε να σχεδιάσουμε τον Ελληνικό Στρατό του μέλλοντος και σε αυτόν κρίσιμο είναι το ερώτημα, εάν έχει θέση ένας Θεσμός που έχει καταστεί, όπως όλο και συχνότερα ακούγεται τελευταία, παρωχημένος. Ή μήπως όχι; Μάλιστα, η αντίληψη για το ξεπερασμένο του Θεσμού, βρίσκει υποστηρικτές με πλούσια επιχειρηματολογία. Πράγματι, είναι γεγονός πως δύσκολα μπορεί να αντικρούσει κανείς επιχειρήματα σχετικά με την πολυπλοκότητα των σύγχρονων όπλων και τις πολύ υψηλές απαιτήσεις ενός εκπαιδευμένου στρατεύματος. Επιπλέον, ο μειωμένος χρόνος της θητείας, σε σχέση με το παρελθόν, δείχνει να ενισχύει την επιχειρηματολογία εναντίον του Θεσμού. Έτσι, φωνές που επιμένουν στην διατήρηση και ενίσχυσή του προσεγγίζουν μάλλον ρομαντικά την εν γένει επιχειρηματολογία και δείχνουν να βασίζονται αποκλειστικά σε εξωραϊσμένες αναμνήσεις από τη θητεία και, πάντως, το στράτευμα μιας εποχής που έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Βέβαιο είναι ότι πρέπει να αναζητήσουμε από την αρχή απάντηση ως προς το εάν και γιατί χρειαζόμαστε τον Θεσμό των Εφέδρων Αξιωματικών, διότι πράγματι οι συνθήκες του παρελθόντος σε καμία περίπτωση δεν μοιάζουν με τις σημερινές.
Όταν μπήκα στο πολυτεχνείο, σε κάποιο από τα πρώτα μαθήματα ένας καθηγητής μας έδωσε τον ορισμό του Μηχανικού – Engineer: «Μηχανικός είναι αυτός που για να λύσει ένα πρόβλημα εφαρμόζει, είτε μια νέα γνώση, είτε μια παλιά γνώση αλλά με έναν νέο τρόπο». Στην περίπτωσή μας, οι συνθήκες που ώθησαν στην εισαγωγή του θεσμού του Εφέδρου Αξιωματικού πριν από εκατό και πλέον χρόνια έχουν, πλέον, μεταβληθεί, αυτό όμως δεν συνεπάγεται από μόνο του ότι και ο θεσμός έχει καταστεί παρωχημένος. Σε διεθνές επίπεδο αυτό που απασχολεί σύγχρονους και μεγάλους οργανισμούς, και οι Ένοπλες Δυνάμεις πρέπει να προσεγγιστούν ως ένας τέτοιος οργανισμός, είναι η δυναμική των ομάδων και η επαφή με τις πραγματικές συνθήκες και ίσως εδώ να βρίσκεται το έρεισμα για μία νέα αντίληψη. Οργανισμός χωρίς αποδοτική οργάνωση του ανθρώπινου δυναμικού του και χωρίς επαφή με την πραγματικότητα αδυνατεί να διατηρήσει την θέση του σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στην προσπάθειά μας να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα περί αναγκαιότητας θα πρέπει να ακουμπήσουμε δύο πολύ σημαντικές έννοιες, αυτή της «διαφορετικότητας–diversity» και αυτή του «θαλάμου αντήχησης – echochamber».
Η διαφορετικότητα αναγνωρίζεται,πλέον, ως το κατεξοχήν ζητούμενο εντός μιας ομάδας ανθρώπων. Κάθε manager που επιθυμεί να δημιουργήσει ένα σύνολο ασυναγώνιστο, επιζητά και υποστηρίζει την ανάπτυξη της διαφορετικότητας μέσα στην Ομάδα του. Ό λόγος είναι απλός και προφανής. Κάθε ένας από εμάς διαθέτει ένα σύνολο δεξιοτήτων, σε κάποιες εξ αυτών υπερέχει και κάποιες υστερεί. Οι δεξιότητες της Ομάδας είναι η υπέρθεση των δεξιοτήτων των μερών της. Όσο πιο διαφορετικές δεξιότητες διαθέτει μία Ομάδα διά των μελών της τόσο πιο ικανή θα είναι και ως σύνολο, την υπέρθεση δηλαδή αυτών. Η θέση αυτή αποτυπώνεται στο παρακάτω σχήμα. Αποτυπώνεται, δηλαδή ότι η Ομάδα Διευθυντή-Γραμματέα διαθέτει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από ότι καθένα μέλος της.
Η επόμενη έννοια που πρέπει να μας απασχολήσει, και ταυτόχρονα, μια άλλη όψη της διαφορετικότητας, είναι αυτή του θαλάμου αντήχησης «EchoChamber», μια έννοια που εισήγαγε ο Cass R. Sunstein. Ο θάλαμος αντήχησης είναι, κατά τον Sunstein, ένας κοινωνικός χώρος – σύνολο ανθρώπων τους οποίους επιλέγουμε γύρω μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, και οι οποίοι αντηχούν ακριβώς τις ίδιες απόψεις με εμάς, μία πραγματική κατάσταση που συμβαίνει κατεξοχήν σήμερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το πρόβλημα με τους θαλάμους αντήχησης είναι ότι αργά ή γρήγορα αποκόπτουν τα μέλη τους από την πραγματικότητα και οδηγούν αυτόν/αυτούς που είναι εγκλωβισμένοι σε αυτούς στην παράνοια. Ο Sunstein καταλήγει ότι, εάν επιθυμούμε να μείνουμε σε επαφή με τον πραγματικό κόσμο και να διατηρήσουμε την πνευματική μας υγεία, οφείλουμε να ανήκουμε και να χτίζουμε ομάδες μέσα στις οποίες θα ακούγονται διαφορετικές απόψεις, εδραιωμένες, όμως, σε κάθε περίπτωση, επάνω στο ίδιο αξιακό υπόβαθρο.
Εύλογα κανείς διερωτάται πώς έχουν εφαρμογή στην αναγκαιότητα διατήρησης του Θεσμού του Εφέδρου Αξιωματικού όλα τα ανωτέρω.Από την παρουσίαση της παραπάνω προσέγγισης, η απάντηση έρχεται αβίαστα, ειδικά εάν λάβουμε υπόψη την διατήρηση των Εφέδρων Αξιωματικών στην ενεργό εφεδρεία τουλάχιστον μέχρι και το 55 έτος της ηλικίας τους. Θα δούμε, τότε, ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν στο δυναμικό και την διάθεσή τους, με τον βαθμό τουλάχιστον του Ανθυπολοχαγού, πολίτες οι οποίοι είναι κατά κανόνα υψηλών προσόντων, εκπαιδευτικού υπόβαθρου, με την πάροδο των ετών υψηλής επαγγελματικής εξειδίκευσης και με πλήρως ανεπτυγμένες τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Επιπλέον, και το κυριότερο, οι παραπάνω πολίτες-αξιωματικοί, έχουν το εξαιρετικό πλεονέκτημα για την Υπηρεσία να μπορούν να προσφέρουν την πολυπόθητη και δυσεύρετη, διαφορετική οπτική στα ζητήματα του στρατεύματος και των Μονάδων στις οποίες ανήκουν. Είναι προφανές ότι η αξιοποίηση από τις Μονάδες των παραπάνω ανθρώπων προσφέρει πολλαπλά. Πρώτα στο ότι εισάγει και διαθέτει στις Μονάδες ένα σύνολο δεξιοτήτων υψηλής αξίας και έπειτα ότι προσφέρει μια φρέσκια και διαφορετική οπτική στα ζητήματα και θέματα που οι Μονάδες καλούνται να αντιμετωπίσουν με το να σκέφτονται «outofthebox». Επιπλέον των παραπάνω, εξίσου σημαντική για την υπηρεσία συνολικά είναι παρουσία των εφέδρων αξιωματικών ως στελεχών με διαφορετική οπτική η οποία θα γκρεμίζει τους θαλάμους αντήχησης όπου και όταν αυτοί τείνουν να δημιουργηθούν διατηρώντας και ενισχύοντας τον δεσμό των Ενόπλων Δυνάμεων με την κοινωνία και εξασφαλίζοντας ότι αυτός δεν θα διαρραγεί. Τέλος να σημειώσουμε ότι όλα τα παραπάνω δεν θα ήταν εφικτά εάν όσοι ανήκουν στην οικογένεια των Εφέδρων Αξιωματικών δεν συμμερίζονταν το κοινό αξιακό υπόβαθρο που συνέχει όλα τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
Κλείνω τις παραπάνω σκέψεις με μια έκφραση που ακούμε όλο πιο συχνά τελευταία, και καλώς:«Το καλύτερο όπλο του ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι ο άνθρωπος». Η παραπάνω φράση είναι η καλύτερη απόδειξη ότι η Ηγεσία δίνει σημασία στην ανάπτυξη και ενδυνάμωση της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού της. Εμείς που ανήκουμε στην οικογένεια των Ενόπλων Δυνάμεων ως Έφεδροι Αξιωματικοί πιστεύουμε πως ο Θεσμός μας σήμερα είναι ίσως πιο απαραίτητος από ποτέ. Δηλώνουμε δε παρόντες και στην διάθεση της Υπηρεσίας για να συμβάλουμε με κάθε τρόπο στην επίτευξη του καλύτερου δυνατού αξιόμαχου για τις Ένοπλες Δυνάμεις και την Πατρίδα μας.
*Μηχανολόγος Μηχανικός MSc