Γράφει ο Παν. Γερογλής*
Αυτές τις μέρες κυκλοφορούν αρκετά άρθρα, σχετικά με την ήττα της Αρμενίας από το Αζερμπαιτζάν και παραθέτουν και τα σχετικά συμπεράσματα, διδάγματα κάνοντας και αναγωγή, επί των εθνικών μας θεμάτων και προβλημάτων με την Τουρκία. Η υπόψη αναγωγή επί των εθνικών θεμάτων γίνεται λόγω των προβαλλομένων Τουρκικών ανεδαφικών διεκδικήσεων και απειλών, οι οποίες δύναται να οδηγηθούν σε ένοπλη αντιπαράθεση, έως και σε πλήρη σύρραξη…Δεν θα συμφωνήσω με αρκετά από τα συμπεράσματα και διδάγματα των υπόψιν άρθρων (όντας και αρκετά αυθαίρετα εξ αυτών) και θα εξηγήσω βέβαια τους λόγους αυτούς. Ξαφνικά λοιπόν γεμίσαμε από ‘’Ναγκορνοκαραμπαχομάχους’’ , και αμφιβάλλω αν αρκετοί από αυτούς, θα ξέρουν που βρίσκεται το Ναγκόρνο στο χάρτη, αλλά και από ‘’γεωστρατηγικούς’’ και ‘γεωπολιτικούς’’ αναλυτές, με αμφίβολες γνώσεις και εμπειρία επί θέματος (εξάλλου σε αυτή τη χώρα, είσαι ότι δηλώνεις).
Όταν μιλάμε για διδάγματα (lessons learned), θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτά εξάγονται στη βάση αξιόπιστων πληροφοριών και είναι μιά δουλειά που παίρνει αρκετό χρόνο (πληροφορίες, έλεγχος και εξακρίβωση αξιοπιστίας, αξιολόγηση, ανάλυση, συσχετισμός, ερμηνεία, επανατροφοδότηση, επικαιροποίηση, επανέλεγχος, επαναξιολόγηση, τελικό προιόν). Το τελικό προιόν, δηλαδή τα συμπεράσματα και διδάγματα τα οποία έχουν αντέξει στην παραπάνω διαδικασία, δύναται να ληφθούν υπόψιν προς χρήση και εφαρμογή για αποφυγή λαθών σε παρόμοιες-πιθανές μελλοντικές καταστάσεις. Η υπόψη διαδικασία, πραγματοποιείται από ομάδα εξειδικευμένων στελεχών με ανάλογη γνώση και εμπειρία και η συλλογική αυτή δουλειά, χρειάζεται αρκετό χρόνο για να καταλήξει σε χρήσιμα συμπεράσματα και αντίστοιχα διδάγματα. Η κατάταξή τους σε πολιτικά, αλλά και σε στρατιωτικά τα οποία επιμερίζονται σε στρατηγικά, επειχειρησιακά και τακτικά, είναι μερος της συνολικής διαδικασίας. Στο καθ’ ύλιν αρμόδιο ΝΑΤΟικό όργανο που ασχολείται με τα lessons learned, JALLC ( Joint Analysis and Lessons Learned Center in Monsanto Portugal), η διαδικασία παίρνει μήνες για να καταλήξει σε τελικά προιόντα, τα οποία διανέμονται σε «need to know basis» και περιληπτικά προς τα κ/μ μέσω των Fact Sheet Projects και των αντιστοίχων reports.
Χωρίς ακόμη να προλάβει να κατακάτσει ο κουρνιαχτός της μάχης, με τα μοιρολόγια ακόμη να πλανώνται στην ατμόσφαιρα και με την προσφυγιά σε εξέλιξη, στη χώρα μας μόλις μιά-δυό μέρες μετά την ήττα και τη συνθηκολόγηση της Αρμενίας, γέμισαν τόσο οι εφημερίδες, όσο και ο ειδικός τύπος, τα ενημερωτικά sites και τα social media, με «χρήσιμα συμπεράσματα και διδάγματα» !! (κατ’ εμέ παραμένουν προσωπικές εκτιμήσεις των γραφόντων οι οποίες παρουσιάζονται ως συμπεράσματα και διδάγματα και ο χρόνος θα δείξει αν είναι σωστές ή όχι). Kαι βέβαια κοινός τόπος όλων αυτών, χωρίς αξιόπιστες πληροφορίες (τώρα αρχίζει η ροή τους και η αξιοπιστία τους τελεί ακόμη υπό έλεγχο) βρήκαν κατ’ ευθείαν τι έφταιξε και συνθηκολόγησε η Αρμενία : έφταιξε η Δύση, έφταιξε η Ρωσία, έφταιξε η Τουρκία, έφταιξαν τα drones…Και συνεχίζουν κάνοντας αναγωγή στα δικά μας εθνικά προβλήματα με την Τουρκία (στις Τουρκικές αξιώσεις και απειλές με το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης), βρίσκοντας και προσφέροντας και εδώ τις λύσεις !!..να παρουμε το τάδε οπλικό σύστημα, να φτιάξουμε drones, να φτιάξουμε ‘’anti-drones’’.. (προφανώς εννοεί counter drone measures)!..Μάλιστα ανώτατος Αξκός ε.α. δημοσίευσε πρόσφατα ένα άστοχο και αχρείαστο άρθρο σε ενημερωτικό site, συγχαίροντας και επαινώντας τους Αζέρους, χαρακτηρίζοντας τους ως παράδειγμα προς μίμηση και τους Αρμένιους ως παράδειγμα προς αποφυγη (προκαλώντας βέβαια την εύλογη αντίδραση της Αρμενικής Επιτροπής στην Ελλάδα και εν συνεχεία αναγκάστηκε σε αναδίπλωση των θέσεων του…δεν θέλω να πιστεύω ότι κάτι τέτοιο έγινε εκ προθέσεως, βρίσκω όμως το χρόνο της δημοσίευσης άκαιρο και τη γραφή προκλητική και άστοχη!)..https://imasdk.googleapis.com/js/core/bridge3.426.0_el.html#goog_224640235
Αυτά τα ‘’συμπεράσματα και διδάγματα’’, πολλά εξ αυτών αναμεμιγμένα με πολιτευτικό ή αντιπολιτευτικό λόγο, εκτιμώ ότι αφενός μεν δημιουργούν πίεση και άγχος, προκαταλαμβάνοντας τα καθ’ ύλιν αρμόδια επιτελεία, τα οποία πρέπει να εργαστούν για την παραγωγή αξιόπιστων και χρήσιμων συμπερασμάτων και διδαγμάτων, αφετέρου δε, δημιουργούν υπερβολικούς φόβους στην κοινή γνώμη, σχετικά με τις δυνατότητες του «υπερόπλου» drone (ψυχολογική επίδραση) !!
Οι πρώτες εκτιμήσεις (εκτιμήσεις λέω και όχι συμπεράσματα και διδάγματα), δεικνύουν ότι σαφώς και υπήρξαν πολλαπλά λάθη από πλευράς Αρμενίων, τα οποία οδήγησαν στην οδυνηρή ήττα και στην με θλιβερές συνέπειες συνθηκολόγηση (στη συνέχεια παραθέτω και τις πηγές)!
1. Η Αρμενία δεν ανάγνωσε σωστά το διεθνές περιβάλλον και τη στάση του, τους δρώντες της σύγκρουσης και τα μηνυματα της Ρωσίας (είχε ήδη διαφανεί ο Ρωσικός σχεδιασμός από το 2017, ένεκα αλλαγής ισορροπιών στην περιοχή και οι πιέσεις εντείνονταν προς την Αρμενία) . Πηγές: https://www.azernews.az/karabakh/119015.html και https://report.az/…/alexander-dugin-it-is-necessary-to…/ και : http://strati.az/news/1573.html
2. Σε στρατηγικό επίπεδο, η Αρμενία εισήλθε στη σύγκρουση ως αμυνόμενη και χωρίς το στρατηγικό πλεονέκτημα, ώς εκ τούτου ‘’όχι ως δρων με σχέδιο, αλλά ως αντιδρών με απώλεια στρατηγικού πλεονεκτήματος’’, χωρίς να έχει θέσει και ξεκαθαρίσει τους στρατηγικούς της στόχους (εδώ δεν είδα καμμία εθνική αναγωγή!!).
3. Σε επιχειρησιακό επίπεδο, από πλευράς Αρμενίας έγιναν λάθη τόσο κατά το σχεδιασμό, όσο και κατά την εξέλιξη των επιχειρήσεων, παραμένοντας προσκολλημένη σε ένα αμυντικό δόγμα σταθερής άμυνας, μη δυνάμενη να ανταποκριθεί στη νέα φύση των επιχειρήσεων (οι Αρμένιοι είχαν φτιάξει σε μεγάλο εύρος της περιοχής, οχυρωματικά έργα σε ζώνες βάθους 2 έως 5 χλμ, εκμεταλλευόμενοι το δύσβατο του εδάφους) . Ομοίως η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, δεν διεύρυναν τη σύγκρουση σε άλλες συνορεύουσες περιοχές, αλλά τη διατήρησαν ως αμυνόμενοι αυστηρά εντός της περιοχής που επελέγει από τους Αζέρους. Αντίθετα δέσμευσαν δυνάμεις στις παραπλανητικές επιθέσεις (επιχειρήσεις αντιπερισπασμού-diversion ops) των Αζέρων στα ανατολικά και νοτιοανατολικά, και όταν αυτοί κατάφεραν να να διασπάσουν την αμυντική γραμμή στα νοτιοδυτικά , μεταξύ Ιράν, και Ναχιτσεβάν enclave, οι Αρμένιοι δεν αντέδρασαν έγκαιρα και άφησαν να εξελιχθεί ο υπερκερωτικός ελιγμός. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Αζέροι να προωθηθούν και να απειλήσουν και να καταλάβουν τελικά την Shushi (όποιος ελέγχει αυτή την πόλη, ελέγχει το διαδρομο του Lachin και όποιος ελέγχει το διάδρομο, ελέγχει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ), και να θέσουν σε κίνδυνο αποκοπής ολόκληρο τον αμυντικό τομέα, με απώτερο σκοπό να εγκλωβιστούν οι Αρμενικές δυνάμεις σε αυτόν (αυτό οδήγησε στη συνθηκολόγηση).
4. Σε τακτικό επίπεδο, έγιναν και εκεί λάθη από την πλευρά της Αρμενίας, παρά τον ηρωισμό και την θυσία των στρατιωτών της. Η φτωχή ροή πληροφοριών, η αδυναμία έγκαιρης αντίληψης και αντίδρασης στις Αζέρικες SF ops , καθώς και στις επιχειρήσεις παραπλάνησης και intelligence ops των Αζέρων, ήταν καθοριστικές. Σε συνδυασμό με τις Αζέρικες επιχειρήσεις καταστολής αεράμυνας (SEAD ops) και την εν συνεχεία καταστροφή μεγάλου αριθμού ΠΕΠ και όπλων ΠΒ, τεθωρακισμένων οχημάτων και σημείων αντιστάσεως, με πληγματα ακριβείας με τη συμμετοχή Α/Φ, UAVs and UCAVs, καθώς και με πληγματα ΠΒ (με χρηση και απαγορευμένων πυρομαχικών, όπως cluster munition), έγειραν οριστικά την πλάστιγγα υπέρ των Αζέρων.
5. Από πλευράς Αζέρων, πέρα από την αδιαμφισβήτητη ευρύτατη ενσωμάτωση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των UAVs και UCAVs, στη σχεδίαση και διεξαγωγη των επιχειρήσεων, άξια ιδιαίτερης αναφοράς είναι τα ακόλουθα : α. Η παροχή στρατιωτικών συμβούλων από πλευράς Τουρκίας προς το Αζερμπαιτζάν και η εμπλοκή τους στη διεξαγωγή των επιχειρήσεων, με την παράλληλη χρήση τεχνολογίας ενοποιημένου πεδίου, β. Η ευρεία χρήση ομάδων Special Forces ειδικής συνθέσεως και εξοπλισμού, αναλαμβάνοντας αποστολές διείσδυσης, συλλογής πληροφοριών, κατάδειξης-καταύγασης στόχου για αεροπορικές προσβολές και πληγμάτων με πυρά ΠΒ, κατασκοπείας, ανταρτοπολέμου και δημιουργίας σύγχυσης στις γραμμές επικοινωνιών των Αρμενίων, γ. Η υιοθέτηση ειδικού δόγματος και τρόπου δράσης των ομάδων αυτών, στη βάση του δόγματος δράσης των ΝΑΤΟικών SF ops στο Αφγανιστάν (με τη συμβολή της Τουρκίας), δ. Η εφαρμογή επιχειρήσεων παραπλάνησης για την καταστολή της αεράμυνας, (με την απόκτηση γηρασμένων διπλάνων πυροσβεστικών αεροσκαφών από την Ουκρανία και κατόπιν με remotedly controlled flight, παραπλανούσαν τα ραντάρ της Αρμενικής αεράμυνας αποδίδοντας τα ίχνη τους ως drones. Στη συνέχεια,το έργο ήταν εύκολο για τα πραγματικά drones, τα οποία ίπταντο σε μεγαλύτερα ύψη, να προσβάλλουν τα αποκαλυφθέντα ραντάρ αεράμυνας παλαιάς ρωσικής τεχνολογίας (τα οποία νόμιζαν ότι είχαν στοχοποιήσει τα drones), ε. Η ευρύτατη χρήση των drones, σε αποστολές συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης του πεδίου της μάχης, καταστολής αεράμυνας, Η/Π, και προσβολών (οι Αζέροι αναφέρουν άνω των 170 επιτυχών προσβολών σε ραντάρ και όπλα αεράμυνας, ΠΕΠ, πυροβόλα και τεθωρακισμένα οχήματα), στ. Οι επιτυχείς προσβολές από ‘’αόρατα όπλα’’ (λόγω του μικρού μεγάθους και ίχνους των drones και του μεγάλου ύψους που ίπτανται, καθίστανται μη ορατά στη διά γυμνού οφθαλμού παρατήρηση), προκαλώντας επιλέον δυσμενή επίδραση στο ηθικό των Αρμενίων. Πηγές: https://www.rferl.org/…/technology…/30949158.html και https://twitter.com/e_amyna/status/1327699594587885571
και https://jamestown.org/…/turkey-transfers-drone-warfare…/
και https://www.rferl.org/…/azerbaijani…/30866896.html
και https://www.houstonchronicle.com/…/Nagorno-Karabakh…
και http://www.pontos-news.gr/…/ti-synevi-sto-artsah…
Στα ανωτέρω, παραθέτω και την εκτίμηση Τούρκου αναλυτή (Dr. Can Kasapoglu), με την οποία εκθειάζει μεν τα ΜΕΑ, αναφέρει όμως και τις λοιπές σημαντικές διαστάσεις της νίκης των Αζέρων
https://en.haberler.com/five-key-military-takeaways-from…/
Πέραν όμως των ανωτέρω παραγόντων, οι οποίοι συνετέλεσαν αποφασιστικά στη νίκη των Αζέρων, θα ήθελα να θίξω και επιπλέον γεγονότα, τα οποία δεν βλέπω να εθίγησαν μέχρι στιγμής (ή έστω εθίγησαν ακροθιγώς), με εξαίρεση ελάχιστους σχολιαστές του χώρου (όπως ο κ.Δρούγος).
1. Η Αρμενία δεν διεύρυνε την αντίδραση της μεταφέροντας τον πόλεμο και σε άλλες περιοχές συνορεύουσες με το Αζερμπαιτζάν. Ομοίως έπραξε και το Αζερμπαιτζάν, το οποίο δεν ανελαβε επιχιερήσεις πέραν της περιοχής του Αρτσάχ. Αποτέλεσμα ήταν ότι η Ρωσία σε καμμία περίπτωση δεν βρέθηκε σε δύσκολη θέση για να επέμβει, στο πνεύμα των προβλέψεων του CSTO (Collective Security Treaty Organization).
2. Οι Ρωσικές δυνάμεις ήταν ήδη έτοιμες, εξοπλισμένες και συγκεντρωμένες στην περιοχή, για να αναλάβουν το ρόλο της ‘’ειρηνευτικής δύναμης’’ (αυτοβαπτιζόμενη και αυτή,). Μιά ειρηνευτική δύναμη για να αναπτυχθεί , σύμφωνα με τη διεθνή εφαρμοζόμενη πρακτική, χρειάζεται πολιτική απόφαση από διεθνή οργανισμό, χρειάζεται mandate, και παίρνει χρόνο η προετοιμασία, συγκρότηση και ανάπτυξή της. Για το λόγο αυτό, συνήθως εκπέμπονται αρχικά παρατηρητές, για επίβλεψη της εκεχειρίας και ακολουθεί η δύναμη. Τίποτε από όλα αυτά δεν έγινε!
3. Οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ΟΗΕ, Ε.Ε., ΝΑΤΟ αλλά και ο ΟΑΣΕ, έλαμψαν διά της αφωνίας και της πλήρους ανυπαρξίας τους. Ιδιαίτερα ο ΟΑΣΕ, ο οποίος είχε το ρόλο του θεματοφύλακα για τη συγκεκριμένη frozen conflict, δεν έλαβε καμία πρωτοβουλία . Να γνωρίσω, ότι ο ΟΑΣΕ με ειδικό όργανό του και διαδικασία (Minsk Group, Minsk process,established in 1992, activated in 1994 , mandated in 1995), με συμπροέδρους ΗΠΑ, Γαλλια, Ρωσία και μέλη Αρμενία, Αζερμπαιτζάν, Τουρκία, Γερμανία, Σουηδία, Ιταλία, Φινλανδία, διαφύλαττε την ειρήνη στην περιοχή και κατέβαλλε προσπάθειες για ειρηνική επίλυση και διευθετηση της διαφοράς μέσω διαπραγματεύσεων και διαλόγου. Επιπλέον δε, είχε συγκροτήσει ειδικό στρατιωτικό επιτελείο (HLPG-High Level Planning Group) για την επιτήρηση της περιοχής, την αποστολή παρατηρητών στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός και την ετοιμοτητα ανάπτυξης ειρηνευτικής δύναμης με συνεισφορά από τα συμμετέχοντα κ-μ (στο υπόψη επιτελείο συμμετείχε και η χώρα μας μέχρι το 2010, τιμή μου που υπηρέτησα σε αυτό). Τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε.
4. Από Ελληνικής πλευράς , δεν υπήρξε ούτε μία δήλωση συμπαθείας προς το δοκιμαζόμενο Αρμενικό λαό, ούτε κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρύσεων εδώ και 45 ημέρες, ούτε και τώρα που δοκιμάζεται μετά την ήττα του. Ομοίως δεν είδα να αναληφθεί καμία πρωτοβουλία για αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας προς ενίσχυση των προσφύγων που πυρπολούν και εγκαταλείπουν τα σπίτια τους, παίρνοντας μαζί τους ότι μπορούν. Η μόνη δήλωση που θυμάμαι να έγινε ήταν στην αρχή της σύγκρουσης από το ΥΠΕΞ, στην αρχή της διατήρησης ίσων αποστάσεων και προς τις δύο πλευρές για αποκλιμάκωση (αν κάνω λάθος, παρακαλώ, διορθώστε με).
5. Υπάρχουν ήδη καταγγελίες και πληροφορίες για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου, με θύτες Αζέρους και θύματα Αρμένιους, μαχητές και μη, συμπεριλαμβανομένων αμάχων. Μένει να δούμε την εξέλιξή τους και τις αντιδράσεις, τόσο των ειδικών διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων όσο και της διεθνούς κοινής γνώμης. Επιπλέον η χρήση πυρομαχικων διασποράς, αποτελεί παραβίαση των προβλέψεων του Δ.Δ. (Cluster Munition Act-2010). Όπως και να έχει, εικόνες που έχουν δει τη δημοιότητα όπως αυτές που παραθέτω, με άψυχα κορμιά Αρμένιων μαχητών να μένουν άταφα και οι σωροί να μην περισυλλέγονται, έστω τη στιγμή που διέρχεται φάλαγγα της Ρωσικής ειρηνευτικής δύναμης, δεν περιποιουν τιμή ούτε στο νικητή, ούτε στο διαμεσολαβητή.
6. Με την ανακοίνωση της συνθηκολόγησης και την αποδοχή της ήττας από την κυβέρνηση Πασινιάν, εξεγερμένος όχλος, εισήλθε βίαια στο κοινοβούλιο, ενώ την επόμενη ημέρα εκδηλώθηκε και απόπειρα δολοφονίας του ΠΘ από Αρμένιο πολίτη, η οποία αποσοβήθηκε. Η κυβέρνηση επιρρίπτει ευθύνες για την ήττα στη στρατιωτική ηγεσία, ενώ ο λαός θεωρεί υπεύθυνη την κυβέρνηση. Η πολιτική αναταραχή στη χώρα (Αρμενία) συνεχίζεται και νομίζω ότι θα είναι πρόωρο και παρακινδυνευμένο να γίνουν προβλέψεις για την εξέλιξη της κατάστασης (για αυτό δεν είδα να βγει κανένα συμπέρασμα από τους εδώ ειδικούς με αναγωγή επί των εθνικών θεμάτων??) .
7. Το Αζερμπαιτζάν, μετά τη νίκη του και την απόδοση σε αυτό των 5 εκ των 7 περιοχών του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (όπως αρχική ρωσική πρόταση, έστω και αν αυτές δεν κερδήθηκαν στο έδαφος από τς επιθετικές επιχειρήσεις που διεξήγαγε) , ετοιμάζεται να αναγνωρίσει επίσημα την ΤΔΒΚ (ως ένα από τα ανταλλάγματα για τις παρεχόμενες υπηρεσίες της Τουρκίας, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της θέσης της στο Ν.Καύκασο και την Κασπία)
Νομίζω ήταν αρκετά αυτά, συγνωμη αν σας κούρασα, αλλά όταν αναμιγνύεται ένα αμιγώς ειδικό στρατιωτικό θέμα, με πολιτικό και αντιπολιτευτικό λόγο (πιθανόν στο βωμό μικροκομματικών και και άλλων ιδίων ωφελημάτων), καθώς και με αναγωγές σε θέματα εθνικής χροιάς, εκτιμώ ότι αυτό δεν ενεργεί εθνικά επωφελώς και καλό είναι να υπάρχει έστω μία προσπάθεια αποσαφήνισης των καθαρά στρατιωτικών θεμάτων. Τουλάχιστον αυτό από πλευράς μου, προσπάθησα να κάνω ..
Υ.Γ.1 : Συνεχίζω να ενοχλούμαι, όταν Ανώτατοι Στρατιωτικοί ε.α., είτε έχουν εμπλακεί με τα τεκταινόμενα στην πολιτική ζωή του τόπου , είτε όχι, βγαίνουν σήμερα ως τιμητές και καυτηριάζουν με κάθε τρόπο και μέσο, τα σημερινά ‘’κακώς κείμενα’’ των ΕΔ μας και είναι εξόχως ‘’λαύροι’’ για το τι ανυπερθέτως πρέπει και έπρεπε να έχει γίνει…. Βεβαίως πολύ μεροληπτικά, προσπερνούν το γεγονός ότι ήταν αυτοί οι ίδιοι που δεν τα έπραξαν, ή κατ’ ελάχιστο δεν τα απαίτησαν από τους πολιτικούς τους προισταμένους, έστω και με την απειλή της παραίτησης τους, όσο ήταν ε.ε.
Υ.Γ. 2 : Να ευχηθώ κουράγιο, δύναμη, πίστη και ελπίδα στο λαό των Αρμενίων, για τα δύσκολα που έχει μπροστά του !
*Ταξχος ε.α
ex. Mil Advisor of Greece to the UN
ex Mil Rep of Greece to the HLPG/OSCE
ex MPSOTC / HNDGS Cdr
ex JLLC / HNDGS Cdr
Diploma in Diplomatic and Strategic Studies / CEDS – ECOSOC
MA in Applied Strategy and International Security / Univ. of Plymouth
EU Political Advisor / EU ESDC