Του Χρήστου Μαζανίτη
Η Τουρκία αργά αλλά σταθερά βαδίζει στην πλήρη ισλαμοποίησή της, αφήνει πίσω τον κοσμικό χαρακτήρα που είχε υιοθετήσει ο ιδρυτής του νεότερου τουρκικού κράτους Κεμάλ Ατατούρκ, παρουσιάζοντας πολλά κοινά χαρακτηριστικά και ομοιότητες με τη ιρανική θεοκρατική δημοκρατία του Ροχανί. Μια χώρα με την οποία άλλωστε η Τουρκία έχει αναπτύξει ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις τελευταία παρά τη διαφορά τους στο δόγμα του Ισλάμ (Σουνίτες έναντι Σηιτών).
Το Ιράν από την επανάσταση του 1979 και εντεύθεν, είναι προσκολλημένο στις εξουσίες του Αγιατολάχ ως αδιαμφισβήτητου θρησκευτικού ηγέτη των Σηιτών, αλλά και σημαντικού πόλου πολιτικής εξουσίας που επηρεάζει ακόμη και την εκλογή προέδρου και του υπουργικού συμβουλίου τοποθετώντας άτομα που βρίσκονται στην άμεση σφαίρα επιρροής του. Στην Τουρκία από την άλλη, το μοντέλο εξουσίας είναι προσαρμοσμένο στην προσωπικότητα και τις εξουσίες του προέδρου της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος χρησιμοποιεί το Ισλάμ ως όχημα για την ενίσχυση της πολιτικής του θέσης αλλά και για να κάμψει τις θέσεις των πολιτικών του αντιπάλων. Εξουσίες που μετά την τροποποίηση του Συντάγματος της γείτονος συνεχώς διευρύνονται σε βάρος της δημοκρατίας, μετατρέποντας τη γειτονική μας χώρα σε μία ανελεύθερη με περιορισμένες ατομικές ελευθερίες δημοκρατία
Στροφή προς το Ισλάμ
Η έντονη στροφή προς το Ισλάμ συντελέστηκε ουσιαστικά με την ανάρρηση του Ερντογάν στον προεδρικό θώκο το 2014 αλλά κορυφώθηκε μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016 το οποίο του έδωσε την κατάλληλη ευκαιρία για την επίσπευση των “μεταρρυθμίσεων” που ονειρευόταν. Οι λαοθάλασσες των φανατισμένων οπαδών του που ξεχύθηκαν στους δρόμους των μεγάλων πόλεων της Τουρκίας ύστερα από το απεγνωσμένο διάγγελμά του αποτέλεσαν την αφορμή ώστε να οικοδομήσει ένα καθεστώς κομμένο και ραμμένο στα μέτρα του με έντονο το Ισλαμικό στοιχείο, μια άλλη Ιρανική επανάσταση. Αντίστοιχη έκκληση στον ιρανικό λαό είχε απευθύνει από την εξορία που βρισκόταν ο Χομεϊνί πυροδοτώντας τις μετέπειτα αναταραχές που οδήγησαν στην πτώση του φιλοαμερικάνου σάχη Παχλαβί.
Οι ομοιότητες
Οι ομοιότητες στην μετέπειτα εξέλιξη των γεγονότων πολλές. Στην Τεχεράνη ο λαός επιτέθηκε εναντίον μέρους του στρατού που υπερασπιζόταν τον έκπτωτο σάχη. Και πιο πρόσφατα στην Τουρκία, ο λαός επιτέθηκε εναντίον του στρατού που πρωτοστάτησε στη φημολογούμενη απόπειρα δολοφονίας του ηγέτη Ερντογάν. Οι Ιρανοί συνομωσιολογούσαν ακατάσχετα και εξακολουθούν να το κάνουν βλέποντας παντού τον δάκτυλο των ΗΠΑ και της CIA. Και τώρα η τουρκική νομενκλατούρα “ανακαλύπτει” γκιουλενιστές ή οπαδούς της Δύσης σε καθετί το οποίο αντιτίθεται στις προσταγές της. Η υποκίνηση του τουρκικού λαού σε μαζικό ξεσηκωμό άλλωστε είχε έναν προφανή κοινό παρονομαστή: την εγκαθίδρυση ενός απολυταρχικού καθεστώτος και την χορήγηση λευκής επιταγής για τον αδυσώπητο διωγμό και καταστολή οποιασδήποτε αντιπολιτευόμενης φωνής.
Θρησκευτική ιεραρχία
Όμως το τουρκικό κατεστημένο προχώρησε κι ένα βήμα παραπέρα μιμούμενο και πάλι το αντίστοιχο ιρανικό. Η Ιρανική θρησκευτική ιεραρχία είχε κεφαλαιοποιήσει αυτό το αυθόρμητο λαϊκό κύμα δυσαρέσκειας προς τους εχθρούς του Ιράν “φανταστικούς” και πραγματικούς, δημιουργώντας μια ένοπλη πολιτοφυλακή, τους διαβόητους basijis και τους Φρουρούς της Επανάστασης, οι οποίοι είχαν απόλυτη εξουσία να αντικαθιστούν το επίσημο κράτος στις περιοχές ευθύνης τους, κατηγορούμενοι πλείστες όσες φορές για ασυδοσία και υπέρμετρη βία. Το καθεστώς Ερντογάν από την άλλη, πρόσφατα νομοθέτησε τη διεύρυνση των εξουσιών των περιπόλων των συνοικιών, μιας ένοπλης ουσιαστικά πολιτοφυλακής, ώστε δήθεν να διαφυλάττεται η καθεστηκυία τάξη σε περιοχές όπου το κράτος δεν μπορεί να βρίσκεται, αλλά στην πραγματικότητα να χαλυβδώνει περαιτέρω τις εξουσίες του, εγκαθιστώντας ένα ισχυρό και πάνοπλο παρακράτος.
Hijab και Niqab
Οι αλλαγές στην καθημερινή ζωή των Τούρκων επίσης καθίστανται περισσότερο από εμφανείς, δίνοντας τον τόνο της αλλαγής του πολιτικού στίγματος της χώρας προς μια ισλαμική δημοκρατία. Στα κοσμοπολίτικα καφέ της Πόλης εμφανίζονται όλες και περισσότερο γυναίκες που φορούν τα παραδοσιακά hijab ή ακόμα και το ακραίο niqab, τα τεμένη έχουν πολλαπλασιαστεί, η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων γιγαντώνεται αριθμώντας σχεδόν διπλάσιους εργαζομένους και διαθέτοντας λειτουργικό προϋπολογισμό πολλαπλάσιο σε σχέση με την προ-Ερντογάν εποχή, παραπέμποντας περισσότερο σε μια θεοκρατική δημοκρατία παρά σε μια δυτικού τύπου χώρα όπως ήθελε να προβάλλεται η Τουρκία τουλάχιστον μέχρι πρότινος.
Proxy war
Αλλά και στο πεδίο της εξωτερικής διπλωματίας και οι δύο χώρες, Ιράν και Τουρκία, παρουσιάζουν ιδιαίτερες ομοιότητες. Το Ιράν εδώ και χρόνια, περιορισμένο από το εμπάργκο και τις οικονομικές κυρώσεις που του έχει επιβληθεί από τη διεθνή κοινότητα, ασκεί πολιτική επιρροή στις γειτονικές με αυτό χώρες, χωρίς όμως να είναι εμφανής η άμεση εμπλοκή του, χρησιμοποιώντας αντιπροσώπους δηλαδή φίλα προσκείμενες στρατιωτικές ή παραστρατιωτικές ομάδες (proxies) όπως στο Λίβανο, στην Υεμένη και το Ιράκ. Και η Τουρκία όμως αποφεύγει να εμπλέκει άμεσα τις ένοπλες της δυνάμεις, χρησιμοποιώντας αντ’ αυτών παραστρατιωτικές συριακές κυρίως, ομάδες στα μέτωπα τα οποία έχει ανοίξει (Λιβύη, Ιράκ), προκειμένου να μην διεγείρει αρνητικά τη διεθνή κοινή γνώμη και τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους ανήκει, όπως το ΝΑΤΟ. Η δε ανάμειξή της σε αυτές τις χώρες προβάλλεται από τα τουρκικά ΜΜΕ ως πράξη που επιβάλλει το διεθνές δίκαιο, υποκρύπτει όμως και την προφανή σε όλους επιθυμία του Ερντογάν να αποκτήσει το ρόλο της ηγέτιδας χώρας των ανά τον κόσμο Μουσουλμάνων.
Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε εντάσσεται η πρωτοφανής απόφασή του για μετατροπή της Αγιάς Σοφιάς από μουσείο σε τζαμί ύστερα από 86 χρόνια, προσβάλλοντας όχι μόνο τους απανταχού Χριστιανούς αλλά και όλους τους πολιτισμένους ανθρώπους. Επειδή η κίνηση όμως αυτή ερμηνεύεται από πολλούς ειδικούς ως η σύσταση μιας δεύτερης “Μέκκας”, έχει ενοχλήσει και τον Αραβικό κόσμο ως μια προσπάθεια υπονόμευσης της πρωτοκαθεδρίας των Αράβων, των γνήσιων δηλαδή απογόνων του Μωάμεθ.
“Γαλάζιες Πατρίδες”
Καθώς λοιπόν το Ερντογανικό κατεστημένο διατείνεται ότι συνεχώς ισχυροποιείται σχεδιάζοντας “Γαλάζιες Πατρίδες” στην προσπάθειά του να αυξήσει τα ερείσματα και τη συρρικνούμενη δημοφιλία του στο εσωτερικό της Τουρκίας, ταυτόχρονα αποξενώνεται πολιτικά και διπλωματικά στο εξωτερικό δημιουργώντας πλέον εχθρούς ακόμη και στους κόλπους των ομόθρησκών του.
Η απόφαση των Τούρκων να μετατρέψουν την Αγιά Σοφιά, ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, σε τζαμί καθώς και η αυξανόμενη δημιουργία εχθρών είτε σε πολιτικό είτε σε θρησκευτικό επίπεδο μπορεί και να αποτελέσει τη θρυαλλίδα πολιτικών εξελίξεων η οποία θα θέσει την Τουρκία στο περιθώριο και όχι στο προσκήνιο όπως η ίδια επιθυμεί. Αυτή είναι άλλωστε και η μοίρα του θεοκρατικού Ιράν το οποίο ο Ερντογάν έσπευσε να μιμηθεί, με απώτερο και γνωστό πλέον σε όλους στόχο τους, τη δημιουργία Χαλιφάτου από την Ανδαλουσία της Ισπανίας μέχρι τη Μπουχάρα του Ουζμπεκιστάν, με αυτόν Χαλίφη. Όμως το Χαλιφάτο δεν έρχεται μόνο του, έρχεται με συνέπειες. Το γνωρίζουν όλοι και θα έπρεπε να το γνωρίζει και η Τουρκία.