Γράφει ο Γεώργιος Κυλινδρής
Ανχης (ΤΘ)
Γενικός Γραμματέας ΣΑΣΜΥ
Τελειόφοιτος Τμήματος Χωροταξίας Πολεοδομίας Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η δημοκρατία στην Ελλάδα, όπως κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008/2019, βασίζεται στη θεμελιώδη αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
Αυτή η αρχή, που πρωτοδιατυπώθηκε από τον Μοντεσκιέ, είναι ουσιώδης για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των πολιτών, την ελευθερία του λόγου και την ευημερία του κοινωνικού συνόλου. Οι τρεις εξουσίες—η νομοθετική, η εκτελεστική και η δικαστική—πρέπει να λειτουργούν ανεξάρτητα μεταξύ τους, διασφαλίζοντας τον έλεγχο και την ισορροπία (checks and balances) που απαιτεί μια υγιής δημοκρατία.
Νομοθετική Εξουσία
Η νομοθετική εξουσία στην Ελλάδα ασκείται από τη Βουλή των Ελλήνων, η οποία έχει την αρμοδιότητα να θεσπίζει τους νόμους του κράτους (Άρθρα 26 και 72 του Συντάγματος). Οι βουλευτές εκλέγονται από τον λαό μέσω εκλογών και εκπροσωπούν τη λαϊκή κυριαρχία. Βασική αρχή της νομοθετικής διαδικασίας είναι η διαφάνεια και η αντιπροσωπευτικότητα, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι νόμοι αντικατοπτρίζουν τη βούληση και τα συμφέροντα της κοινωνίας.
Εκτελεστική Εξουσία
Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (Άρθρο 26 του Συντάγματος). Η Κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Πρωθυπουργό, έχει την ευθύνη της εφαρμογής των νόμων και της χάραξης πολιτικών που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αν και κυρίως έχει συμβολικό και ενοποιητικό ρόλο, διασφαλίζει τη συνταγματική λειτουργία των θεσμών. Ωστόσο, η εκτελεστική εξουσία οφείλει να λειτουργεί εντός των ορίων που θέτει η νομοθεσία και να υπόκειται στον έλεγχο της Βουλής και της Δικαιοσύνης.
Δικαστική Εξουσία
Η δικαστική εξουσία (Άρθρο 26 του Συντάγματος) είναι ανεξάρτητη και έχει ως αποστολή την απονομή της δικαιοσύνης, την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και τη διασφάλιση της συνταγματικής τάξης.
Οι δικαστές απολαμβάνουν λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία, γεγονός που σημαίνει ότι δεν υπόκεινται σε κυβερνητικές ή κομματικές πιέσεις. Ο έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων, η ερμηνεία του Δικαίου και η διασφάλιση της ισότητας όλων των πολιτών ενώπιον του νόμου αποτελούν θεμελιώδη καθήκοντα της Δικαιοσύνης.
Η Αναγκαιότητα της Διάκρισης των Εξουσιών
Για να λειτουργήσει απρόσκοπτα η δημοκρατία, η διάκριση των εξουσιών δεν πρέπει να είναι τυπική αλλά ουσιαστική. Ο νομικός κόσμος επισημαίνει πως οποιαδήποτε παρέμβαση ή υπερβολική σύμπλευση μεταξύ των εξουσιών μπορεί να οδηγήσει σε συγκεντρωτισμό εξουσίας, διαφθορά και παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών.
Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης πρέπει να διαφυλάσσεται από πολιτικές παρεμβάσεις, ώστε οι πολίτες να απολαμβάνουν δίκαιη και αμερόληπτη απονομή δικαίου. Παράλληλα, η Κυβέρνηση οφείλει να ασκεί την εξουσία της χωρίς να υποκαθιστά τη νομοθετική λειτουργία της Βουλής ή να αγνοεί τις αποφάσεις των δικαστηρίων. Αντίστοιχα, το Κοινοβούλιο οφείλει να παράγει δίκαιους και εφαρμόσιμους νόμους που δεν καταπατούν θεμελιώδη δικαιώματα.
Σε ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου, η αυστηρή τήρηση της διάκρισης των εξουσιών δεν είναι μόνο θεσμική απαίτηση αλλά και εγγύηση της ελευθερίας του λόγου, της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της γενικότερης ευημερίας των πολιτών.